Thursday, November 28, 2013

સચીન મારી નજરેઃ શરૂઆતથી સંન્યાસ સુધી...બસ બાપલા...

   
 કેરી પેકરની ક્રિકેટ ક્રાંતિ હજુ રસ્તામાં હતી. ચીયર ગર્લ્સ આવવાને તો બે દાયકા લાગવાનાં હતાં. ગાવસ્કર યુગનો અંત આવી ગયો હતો. કપિલની ધાર પણ બુઠ્ઠી થવા લાગી હતી. મહમ્મદ અઝહરૂદ્દીન યુગની શરૂઆત હતી. સંજય માંજરેકર, નવજોત સિંહ સિદ્ધુ(ઠોકો તાલી), મનોજ પ્રભાકર અને નરેન્દ્ર હિરવાણી ટીમમાં સ્થાન જમાવવા મથામણ કરી રહ્યાં હતાં. અઝહર પણ નવોસવો સુકાની બન્યો હતો.

આ સમયે મુંબઈમાં દાઉદનો દબદબો હતો, જ્યારે નાલાસોપારા તો ઘણું બહાર હતું.સી- લિંકનું તો કોઈએ સપનું પણ જોયું ન હતું તો મુકેશ અંબાણીનાં એન્તિલિયા બંગલોની વાત જ ક્યાં કરવી. આ દૂરદર્શન યુગ હતો,તેમાં પણ આખા ગામમાં 5-7 ટીવી સેટ હતાં. કોમ્યુનિકેશન ક્રાંતિની હજુ શરુઆત હતી. આ સમયે ક્રિકેટ ક્રેઝીસ માટે રેડિયો કોમેન્ટ્રી કોલ્ડ કોફી પીધા જેટલો આનંદ આપતી. મોટા ભાગનાં શોખીનો મર્ફી કંપનીનાં રેડિયો પર દુકાને બેઠા બેઠા સુરેશ સરૈયાને સાંભળતા. હવે જવા દો આ બધી વાતો,અમને તો આટલી લાંબી પૂર્વ ભૂમિકા વાંચીને બગાસા આવે છે,તો આવવા દો આજે તો બગાસુ ખાતા પતાસુ મળવાનું છે ભાઈ,તો ખાવ બગાસુ અને મેળવો પતાસુ.

વર્ષ 1992-93 ભારતીય ક્રિકેટ ટીમ દક્ષિણ આફ્રીકાનાં પ્રવાસે હતી. આ સમયે પાકિસ્તાન વિશ્વ ચેમ્પિયન બની ગયું હતું. આપણી ટીમનું આમ પણ પ્રદર્શન ખાસ ન હતું. ટીમમાં મોટા ભાગનાં ખેલાડીઓ નવોદિતો હતાં. પ્રવીણ આમ્રે, વુરકેરી રામન, અજય જાડેજા, જવાગલ શ્રીનાથ કુંબલે તો સાવ નવાસવા.  આ સમયે ટીમ ઈન્ડિયાનું સુકાન મહમ્મદ અઝહરુદ્દીનનાં હાથમાં હતું. કપિલદેવ, રવિ શાસ્ત્રી અને કિરણ મોરે જેવા અનુભવીઓ સાથે એક વીસીની આસપાસનો ટેણિયો(રમવામાં નહીં દેખાવમાં) હતો. આ ટેણિયો લગભગ 3-4 વર્ષથી ટીમમાં સ્થાન જમાવી બેઠો હતો. તે લગભગ 4-5માં ક્રમે બેટિંગ કરતો.તેનો વન ડેમાં  સ્કોર ભૂલતો ન હોવ તો કદાચ 69 રન હતાં.આફ્રીકાનો પ્રવાસ ભારત માટે આઘાત લાગે એટલી હદે ખરાબ રહ્યો. તો સામે એક 12 વર્ષનો ક્રિકેટ પાછળ ખાવાનું પણ છોડનારો કિશોર હતો. તેને મનમાં સતત એક પ્રશ્ન થયા કરતો કે આટલો સરસ બેટ્સમેન(ટેકનિકથી લઈને ટાઈમીંગ સુધી) અને વન ડેમાં હજુ સદીથી પણ વંચિત? તેનો એક મોટો જવાબ ભવિષ્યના ગર્ભમાં છુપાયેલો હતો.

ભારતના પ્રવાસ બાદ આફ્રીકા ભારત આવ્યું અને એક ત્રિકોણીય શ્રેણી યોજાઈ 'હિરો કપ' નામ મુજબ આ ટૂર્નામેન્ટ ખરેખર હિરોકપ જ સાબિત થઈ.ભારત અને આફ્રિકા વચ્ચે સેમિ ફાઈનલ રમાઈ. સામે તે સમયે વિશ્વચેમ્પીયનની દાવેદાર એવી આફ્રીકાની ટીમ હતી. કેપ્લર વેસલ્સના નેતૃત્વ હેઠળની આ ટીમમાં ફેની ડિ'વિલિયર્સથી લઈને ડોનાલ્ડ સુધીની પેસ બેટરી અને એન્ડ્રુ હડસનથી લઈને ડેવ રિચર્ડસન સુધી ફેવિકોલ જેવી મજબૂત બેટીંગ લાઈનઅપ. ડોનાલ્ડના આક્રમણ સામે પ્રથમ દાવ લેવા ઉતરેલી ભારતીય ટીમનો સ્કોર મહમ્મદ અઝહરુદ્દીનના મહત્વપૂર્ણ 93 રન સાથે ભારતનો સ્કોર માંડ માંડ 193ની આસપાસ પહોંચ્યો.

હવે મેચ છેલ્લી ઓવર સુધી. છેલ્લી ઓવરમાં આફ્રીકાને 6 દડામાં કદાચ 6 રન જરૂરી હતાં.અઝહર, અજય જાડેજા, કપિલ દેવ અને પેલા ટેણિયા એટલે કે આપણા સચ્ચુ વચ્ચે ટીમ મીટિંગ યોજાઈ. ઘણાં સમય સુધી છેલ્લી ઓવર નાંખવા અંગે રણનીતિ ઘડાઈ. અઝહરે કપિલને દડો પણ આપી દીધો,પણ આ સમય 1983 નહીં 1993નો હતો. કપિલે સામેથી જ કહી દીધું કે, મારી ઓવરમાં આટલા ઓછા રન તો થઈ જશે. અઝહર પાસે બીજો વિકલ્પ પણ ન હતો. ક્રિકેટમાં સુકાનીની ખરી પરિક્ષા આ પ્રકારની મેચીસમાં થાય. અઝહરે એક વ્યુહાત્મક નિર્ણય કર્યો અને દડો સોંપ્યો સચીનને.તેને બોલિંગનો તો કોઈ ખાસ અનુભવ ન હતો,છતાં હિંમત કરીને છેલ્લી ઓવર નાંખવાની જવાદારી માથે લીધી.સચીન સામે તેનાથી બમણું બોડી ધરાવતો બ્રાયન મેકમિલન અને વિકેટ કીપર બેટ્સમેન ડેવ રિચર્ડસન હતા. ટૂંકુ કદ, ટૂંકી રનિંગ પણ દડા ફુલર લેન્થના નાંખે. ઓવર પુરી કરી, રિચર્ડસન રન આઉટ, મેકમિલન નોટ આઉટ અને આફ્રીકા ટૂર્નામેન્ટમાંથી આઉટ.ભારત આ મેચ 2 રનથી જીતી ગયું.માત્ર સેમિફાઈનલ નહીં કુંબલેની 12 રનમાં છ વિકેટ સાથે ભારત ચેમ્પીયન પણ થયું અને ટીમમાં એક નવો જુસ્સો આવી ગયો. સચીન માત્ર બેટિંગનો જ નહીં બોલિંગનો પણ બાદશાહ હતો. 'હિરોકપ' બાદ તો તે ભારતનો રેગ્યુલર બોલર બની ગયો.
જોડી તોડવાથી લઈને કોઈ વધુ ધોકાવાયેલા બોલરના ભાગની ઓવર્સ નાંખવા સુધી તે હુકમનો એક્કો રહ્યો.

વર્ષ 1994 ભારતીય ટીમ ન્યૂઝીલેન્ડના પ્રવાસે ગઈ. આ સમયે ભારતીય ટીમ સામે ઓપનીંગ જોડીનો પહાડી પ્રશ્ન હતો.આ સમસ્યાના ઉકેલ માટે ટીમે કપિલ, વુરકેરી રામન અને અજય જાડેજા જેવા ખેલાડીઓને અજમાવવામાં આવ્યા હતાં. નવજોતસિદ્ધુ અને મનોજ પ્રભાકર કામ ચલાવી દેતા પણ તેમાં કોઈ કસ ન  હતો. હવે વારો સચીનની અજમાયશનો હતો.મિડલ ઓર્ડરમાંથી પ્રમોશન મેળવી ઓપનીંગ આવેલા સચીને 200ના સ્ટ્રાઈકરેટ સાથે લગભગ 42 દડામાં 84 રનની ધુંઆધાર ઇનિંગ રમી અને કાયમી માટે ઓપનીંગની સમસ્યા હલ.

સચીનની યાદગાર ઈનિંગ્સ ગણવી તે નભમાં તારા ગણવા જેટલું મુશ્કેલ કામ છે. આ ગાળામાં જ ઓસ્ટ્રેલિયા સામે 110 રન ફટકારી પ્રથમ વન ડે સદી પણ નોંધાવી. પ્રથમ વન ડે સદી સાથે 92-93માં 12 વર્ષના પેલા કિશોરના સવાલનો જવાબ મળી ગયો. પહેલી વન ડે સદી બાદ સમય જતાં એકથી 49 સદીની સફર વિશ્વ જીતવા(સચીન પણ ક્રિકેટ વિશ્વ જીતવા જ નીકળો હતો) નીકળેલા સિકંદર જેવી રહી.

વર્ષ 1996 આવતા આવતા સચિન પાસે ઠંડા દિમાગ સાથે અનુભવ પણ આવી ગયો.દેખાવે ઠંડા અને અંતર્મુખી લાગતા સચીનની અંદર એક ધગધગતા અગનગોળા જેવી અને પ્રહાર કરી બોલરને ભસ્મીભૂત કરવાની ઠંડી તાકાત હતી.આ માણસ સ્લેજીંગ નહીં પણ બેટિંગ કરતો.તેની ગુસ્સામાં લાવી ખોટો શોટ રમાડવા ઉશ્કેરી શકે એવો વિશ્વમાં કોઈ ક્રિકેટર પેદા થયો નથી. પાકિસ્તાની અને ઓસ્ટ્રેલિયન ખેલાડીઓની વાંદરાછાપ હરકતો સામે તે માત્ર બત્રીસી બતાવતો.ઘણાં આંખ બતાવે પણ તે દાંત બતાવતો. કદાચ સચીન સામેની ટીમના દાંત ખાટા કરી નાંખવાનો ઈશારો કરતો હોય તેમ બની શકે.

96નો વિશ્વ કપ.સચિને ધુઆંધાર બેટિંગ કરી 500થી વધુ રન ઠપકારી દીધા.અહીંથી જ વિશ્વના સરટોચના બેટ્સમેનને પછાડ્યા. તેની સ્પર્ધામાં માત્ર લારા જ નહીં ઈન્ઝમામ ઉલ હક અને માર્ક વો જેવા ધુરંધર બેટ્સમેનો હતાં. સમગ્ર વિશ્વકપમાં સૌથી વધુ રન સચિનના નામે,પણ કમનસીબે ભારત સેમિ ફાઈનલમાં પરાસ્ત થઈ બહાર થઈ ગયું.કદાચ અહીંથી જ ભારતીય ટીમને વિશ્વ ચેમ્પીયન બનાવવાનો પાક્કો નિર્ધાર કર્યો હશે.જે સમય જતાં તેમણે પુરો પણ કર્યો.

આ વર્ષે જ અઝહરની ટીમમાંથી હકાલપટ્ટી થઈ અને સચીનને ખભે બેટિંગની સાથે સુકાનીની જવાબદારી આવી પડી. ટાઈટન કપમાં ટીમ ઈન્ડિયાનું નેતૃત્વ કર્યું અને ટીમને ચેમ્પીયન પણ બનાવી, પણ અહીં એક બીજી મુશ્કેલી સર્જાઈ. એક તો આખી ટીમનો મદ્દાર તેના પર હતો જ અધૂરામાં પુરી સુકાની પદની જવાબદારી. આ જવાબદારીની અસર તેના બેટિંગ પર વર્તાઈ આવી અને થોડાં સમયમાં આ જવાબદારી છોડી ફરીવાર બેટિંગ પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું. એક રીતે જોઈએ તો તે નિષ્ફળ સુકાની સાબિત થયો.આ કદાચ તેની નબળાઈ ગણી શકાય.

હવે સવાલ એ ઉઠેકે તે મહાન ખેલાડી કઈ રીતે બન્યો.જોકે તેના પુરાવા આપવાની જરૂર નથી, તો પણ તેની મહાનતા સામે સવાલો ઉઠાવતા અને તેની ટીકામાંથી ઉંચા ન આવતા તેમજ ઘણાં સચિન પ્રેમીઓ માટે આ વાત નોંધવા જેવી ખરી. હવે વિચારો સચિન ક્યા ગાળામાં ક્રિકેટ રમ્યો,1989 થી 2013ને આ
24 વર્ષ દરમિયાન તેણે વિશ્વના મહાનત્તમ બોલર્સની ધોલાઈ કરી. ઘણાને શેનવોર્ન જ યાદ રહે છે, આ પ્રકારના મહાન બોલર્સની યાદી ઘણી લાંબી છે.

સચિને શેનવોર્ન, મેકગ્રાથ, વસીમ અક્રમ, વકાર યુનુસ, સકલૈન મુશ્તાક, મુશ્તાક અહમદ, મુથૈયા મુરલીધરન, એલન ડોનાલ્ડ, ફેની ડીવિલયર્સ, ડેનિયલ વેટ્ટોરી, કર્ટલી એમ્બ્રોસ અને કર્ટની વોલ્શ આ યાદી હજુ ક્યાંય લંબાઈ શકે. પણ આ એવા બોલર્સના નામ છે જે સચિનને મહાન બનાવવા માટે કાફી છે. બીજા પાંચીયા-પાવલા છાપને આપણે શું સચિન પણ ગણતો નહીં.

સચિને વન ડે અને ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં આ તમામને ફટકાર્યા છે.તો શું સચિનની કોઈ નબળાઈ ન હતી?. માણસ માત્રની નબળાઈ હોય તેમ તેની પણ હતી. આ યાદીમાં પહેલું નામ હેન્સી ક્રોનિયેનું લઈ શકાય. ખબર નહીં વિશ્વના ખુંખાર બોલર્સને ઝુડનારો સચિન ક્રોનિયે સામે નર્વસ થઈ જતો. ક્રોનિયેએ તેને અનેકવાર સસ્તામાં આઉટ કર્યો છે. ક્રોનિયેનો રોકાઈને આવતો, જેને સમજવામાં સચિન થાપ ખાઈ જતો. એક તેની આ નબળાઈ ક્યારેય દૂર થઈ નહીં.

સચિનને સૌથી વધુવાર આઉટ ક્યા બોલરે કર્યો? કહી દો તો સાચા ક્રિકેટ પ્રેમી. તેને સૌથી વધુવાર પેવેલિયન ભેગો કરનાર કોઈ ક્રિકેટર ન હતો.તો પછી કોણ અરે કોઈ નહીં, તેની છેલ્લી ટેસ્ટની આગલી ટેસ્ટમાં જ આ ખેલાડીએ તેને આઉટ કર્યો હતો.અરે, કોઈ નહીં આંધળા અમ્પાયર્સ બીજું કોણ ભાઈ. ખોટા નિર્ણય તો કોઈપણથી લેવાઈ પણ સચિન જ તેનો બકરો બને તેમાં સાલી શંકા લાગે,ખેર જવા દો આ વાતોનો હવે કોઈ અર્થ નથી.
 

સચીન અંગેનો વધુ ખજાનો આવતા અંકે ખોલશું....

Monday, October 14, 2013

मुझे भूत पसंद हैं: किशोर कुमार


સૌજન્યઃ मोहल्‍ला लाइव 

ગઈકાલે કિશોર દાની પૂણ્યતિથિ હતી. આ માણસને તમે સનકી, તરંગી કે તોફાની પણ કહી શકો છો. આ માણસ જ એવો છે જેને કંઈપણ કહેવાની પણ એક મજા આવે છે.કદાચ ફિલ્મ જગતમાં કિશોર દા જેટલો રોચક માણસ કોઈ નહીં હોય. બે દાયકાથી પણ વધુ સમય પહેલાં વરિષ્ઠ પત્રકાર અને ફિલ્મ નિર્માતા પ્રિતિશ નંદીએ તેમનો એક લાંબો પણ મસ્તીખોર ઈન્ટરવ્યું કર્યો હતો.

આ વાતચીતમાં કિશોર દાની સેન્સ ઓફ હ્યુમરનો પરચો જોવા મળશે.તેમણે તમામ સવાલોનાં જવાબમાં પોતાના ફિલ્મી નહીં પણ અસલી રૂપમાં જ આપ્યા છે. ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં આ પ્રકારનાં લોકો ખૂબ ઓછા હોય છે.
આ ઈન્ટરવ્યુ સૌથી પહેલાં વર્ષ 1985નાં એપ્રિલ માસમાં ઈલસ્ટ્રેટેડ વીકલીમાં પ્રકાશિત થયો હતો. આમ મૂળ તો અંગ્રેજીમાં હતો પરંતુ રંગનાથસિંહે તેનો અનુવાદ કરી હિન્દીમાં ઉપલબ્ધ કરાવ્યો છે.



 તસવીર સૌજન્યઃ રાજ ગોસ્વામી


मैंने सुना है कि आप बंबई छोड़ कर खंडवा जा रहे हैं…
इस अहमक, मित्रविहीन शहर में कौन रह सकता है, जहां हर आदमी हर वक्त आपका शोषण करना चाहता है? क्या तुम यहां किसी का भरोसा कर सकते हो? क्या कोई भरोसेमंद है यहां? क्या ऐसा कोई दोस्त है यहां जिस पर तुम भरोसा कर सकते हो? मैंने तय कर लिया है कि मैं इस तुच्छ चूहादौड़ से बाहर निकलूंगा और वैसे ही जीऊंगा जैसे मैं जीना चाहता था। अपने पैतृक निवास खंडवा में। अपने पुरखों की जमीन पर। इस बदसूरत शहर में कौन मरना चाहता है!!
आप यहां आये ही क्यों?
मैं अपने भाई अशोक कुमार से मिलने आया था। उन दिनों वो बहुत बड़े स्टार थे। मुझे लगा कि वो मुझे केएल सहगल से मिलवा सकते हैं, जो मेरे सबसे बड़े आदर्श थे। लोग कहते हैं कि वो नाक से गाते थे… लेकिन क्या हुआ? वो एक महान गायक थे। सबसे महान।
ऐसी खबर है कि आप सहगल के प्रसिद्ध गानों का एक एलबम तैयार करने की योजना बना रहे हैं…
मुझसे कहा गया था, मैंने मना कर दिया। उन्हें अप्रचलित करने की कोशिश मुझे क्यों करनी चाहिए? उन्हें हमारी स्मृति में बसे रहने दीजिए। उनके गीतों को उनके गीत ही रहने दीजिए। एक भी व्यक्ति को यह कहने का मौका मत दीजिए कि किशोर कुमार उनसे अच्छा गाता है।
यदि आपको बांबे पसंद नहीं था, तो आप यहां रुके क्यों? प्रसिद्धि के लिए? पैसे के लिए?
मैं यहां फंस गया था। मैं सिर्फ गाना चाहता था। कभी भी अभिनय करना नहीं चाहता था। लेकिन कुछ विशेष परिस्थितियों की कृपा से मुझे अभिनय करने को कहा गया। मुझे हर क्षण इससे नफरत थी और मैंने इससे बचने का हर संभव तरीका आजमाया।
मैं सिरफिरा दिखने के लिए अपनी लाइनें गड़बड़ कर देता था, अपना सिर मुंड़वा दिया, मुसीबत पैदा की, दुखद दृश्यों के बीच मैं बलबलाने लगता था, जो मुझे किसी फिल्म में बीना राय को कहना था वो मैंने एक दूसरी फिल्म में मीना कुमारी को कह दिया – लेकिन फिर भी उन्होंने मुझे जाने नहीं दिया। मैं चीखा, चिल्लाया, बौड़म बन गया। लेकिन किसे परवाह थी? उन्होंने तो बस तय कर लिया था कि मुझे स्टार बनाना है।
क्यों?
क्योंकि मैं दादामुनि का भाई था। और वह महान हीरो थे।
लेकिन आप सफल हुए… 
बेशक मैं हुआ। दिलीप कुमार के बाद मैं सबसे ज्यादा कमाई कराने वाला हीरो था। उन दिनों मैं इतनी फिल्में कर रहा था कि मुझे एक सेट से दूसरे सेट पर जाने के बीच ही कपड़ने बदलने होते थे। जरा कल्पना कीजिए। एक सेट से दूसरे सेट तक जाते हुए मेरी शर्ट उड़ रही है, मेरी पैंट गिर रही है, मेरा विग बाहर निकल रहा है। बहुत बार मैं अपनी लाइनें मिला देता था और रुमानियत वाले दृश्य में गुस्सा दिखता था या तेज लड़ाई के बीच रुमानियत। यह बहुत बुरा था और मुझे इससे नफरत थी। इसने स्कूल के दिनों के दुस्वप्न जगा दिये। निर्देशक स्कूल टीचर जैसे ही थे। यह करो। वह करो। यह मत करो। वह मत करो। मुझे इससे डर लगता था। इसीलिए मैं अक्सर भाग जाता था।
खैर, आप अपने निर्देशकों और निर्माताओं को परेशान करने के लिए बदनाम थे। ऐसा क्यों?
बकवास। वे मुझे परेशान करते थे। आप सोचते हैं कि वो मेरी परवाह करते थे? वो मेरी परवाह इसलिए करते थे कि मैं बिकता था। मेरे बुरे दिनों में किसने मेरी परवाह की? इस धंधे में कौन किसी की परवाह करता है?
इसीलिए आप एकांतजीवी हो गये?
देखिए, मैं सिगरेट नहीं पीता, शराब नहीं पीता, घूमता-फिरता नहीं। पार्टियों में नहीं जाता। अगर ये सब मुझे एकांतजीवी बनाता है, तो ठीक है। मैं इसी तरह खुश हूं। मैं काम पर जाता हूं और सीधे घर आता हूं। अपनी भुतहा फिल्में देखने, अपने भूतों के संग खेलने, अपने पेड़ों से बातें करने, गाना गाने। इस लालची संसार में कोई भी रचनात्मक व्यक्ति एकांतजीवी होने के लिए बाध्य है। आप मुझसे यह हक कैसे छीन सकते हैं।
आपके ज्यादा दोस्त नहीं हैं?
एक भी नहीं।
यह तो काफी चालू बात हो गयी।
लोगों से मुझे ऊब होती है। फिल्म के लोग मुझे खासतौर पर बोर करते हैं। मैं पेड़ों से बातें करना पसंद करता हूं।
इसका मतलब आपको प्रकृति पसंद है?
इसीलिए तो मैं खंडवा जाना चाहता हूं। यहां मेरा प्रकृति से सभी संबंध खत्म हो गया है। मैंने अपने बंगले के चारों तरफ नहर खोदने की कोशिश की थी, जिससे मैं उसमें गंडोला चला सकूं। जब मेरे आदमी खुदाई कर रहे थे, तो नगर महापालिका वाले बंदे बैठे रहते थे, देखते थे और ना-ना में अपनी गर्दन हिलाते रहते थे। लेकिन यह काम नहीं आया। एक दिन किसी को एक हाथ का कंकाल मिला – एड़ियां मिलीं। उसके बाद कोई खुदाई करने को तैयार नहीं था। मेरा दूसरा भाई अनूप गंगाजल छिड़कने लगा, मंत्र पढ़ने लगा। उसने सोचा कि यह घर कब्रिस्तान पर बना है। हो सकता हो यह बना हो लेकिन मैंने अपने घर को वेनिस जैसा बनाने का मौका खो दिया।
लोगों ने सोचा होगा कि आप पागल हैं! दरअसल, लोग ऐसा ही सोचते हैं।
कौन कहता है मैं पागल हूं। दुनिया पागल है, मैं नहीं।
आपकी छवि अजीबोगरीब काम करने वाले व्यक्ति की क्यों है?
यह सब तब शुरू हुआ, जब एक लड़की मेरा इंटरव्‍यू लेने आयी। उन दिनों मैं अकेला रहता था। तो उसने कहा : आप जरूर बहुत अकेले होंगे। मैंने कहा नहीं, आओ मैं तुम्हें अपने कुछ दोस्तों से मिलवाता हूं। इसलिए मैं उसे अपने बगीचे में ले गया और अपने कुछ मित्र पेड़ों जनार्दन, रघुनंदन, गंगाधर, जगन्नाथ, बुधुराम, झटपटझटपट से मिलवाया। मैंने कहा, इस निर्दयी संसार में यही मेरे सबसे करीबी दोस्त हैं। उसने जाकर वह घटिया कहानी लिख दी कि मैं पेड़ों को अपनी बांहों में घेरकर शाम गुजारता हूं। आप ही बताइए इसमें गलत क्या है? पेड़ों से दोस्ती करने में गलत क्या है?
कुछ नहीं।
फिर यह इंटीरियर डेकोरेटर आया था। सूटेड-बूटेड, तपती गर्मी में सैविले रो का ऊनी थ्री-पीस सूट पहने हुए … मुझे सौंदर्य, डिजाइन, दृश्य क्षमता इत्यादि के बारे में लेक्चर दे रहा था। करीब आधे घंटे तक उसके अजीब अमेरिकन लहजे वाली अंग्रेजी में उसे सुनने के बाद मैंने उससे कहा कि मुझे अपने सोने वाले कमरे के लिए बहुत साधारण सी चीज चाहिए। कुछ फीट गहरा पानी, जिसमें बड़े सोफे की जगह चारों तरफ छोटी-छोटी नावें तैरें। मैंने कहा, सेंटर टेबल को बीच में अंकुश से बांध देंगे, जिससे उस पर चाय रखी जा सके और हम सब उसके चारों तरफ अपनी-अपनी नाव में बैठकर अपनी चाय पी सकें।
मैंने कहा, लेकिन नाव का संतुलन सही होना चाहिए, नहीं तो हम लोग एक-दूसरे से फुसफुसाते रह जाएंगे और बातचीत करना मुश्किल होगा। वह थोड़ा सावधान दिखने लगा, लेकिन जब मैंने दीवारों की सजावट के बारे में बताना शुरू किया तो उसकी सावधानी गहरे भय में बदल गयी।
मैंने उससे कहा कि मैं कलाकृतियों की जगह जीवित कौओं को दीवार पर टांगना चाहता हूं क्योंकि मुझे प्रकृति बहुत पसंद है। और पंखों की जगह हम ऊपर की दीवार पर पादते हुए बंदर लगा सकते हैं। उसी समय वह अपनी आंखों में विचित्र सा भाव लिये धीरे से खिसक लिया। आखिरी बार मैंने उसे तब देखा था, जब वह बाहर के दरवाजे से ऐसी गति से भाग रहा था कि इलेक्ट्रिक ट्रेन शरमा जाए। तुम ही बताओ, ऐसा लीविंग रूम बनाना क्या पागलपन है? अगर वह प्रचंड गर्मी में ऊनी थ्री पीस सूट पहन सकता है, तो मैं अपनी दीवार पर कौए क्यों नहीं टांग सकता?
आपके विचार काफी मौलिक हैं, लेकिन आपकी फिल्में पिट क्यों रही हैं?
क्योंकि मैंने अपने वितरकों को उनकी अनदेखी करने को कहा है। मैंने उनसे शुरू ही में कह दिया कि फिल्म अधिक से अधिक एक हफ्ता चलेगी। जाहिर है कि वे भाग गये और कभी वापस नहीं आये। आप को ऐसा निर्माता-निर्देशक कहां मिलेगा, जो खुद आपको सावधान करे कि उसकी फिल्म को हाथ मत लगाइए क्योंकि वह खुद भी नहीं समझ सकता कि उसने क्या बनाया है?
फिर आप फिल्म बनाते ही क्यों हैं?
क्योंकि यह भावना मुझे प्रेरित करती है। मुझे लगता है कि मेरे पास कहने के लिए कुछ है और कई बार मेरी फिल्में अच्छा प्रदर्शन भी करती हैं। मुझे अपनी एक फिल्म- ’दूर गगन की छांव में’ याद है, अलंकार हॉल में यह मात्र 10 दर्शकों के साथ शुरू हुई थी। मुझे पता है क्योंकि मैं खुद हॉल में था। पहला शो देखने सिर्फ दस लोग आये थे! यह रिलीज भी विचित्र तरीके से हुई थी। मेरे बहनोई के भाई सुबोध मुखर्जी ने अपनी फिल्म अप्रैल-फूल जिसके बारे सभी जानते थे कि वो ब्लॉक-बस्टर होने जा रही है, के लिए अलंकार हॉल को आठ हफ्तों के लिए बुक करवा लिया था।
मेरी फिल्म के बारे में सभी को विश्वास था कि वो बुरी तरह फ्लॉप होने वाली है। तो उन्होंने अपनी बुकिंग में से एक हफ्ता मुझे देने की पेशकश की। उन्होंने बड़े अंदाज से कहा कि, तुम एक हफ्ते ले लो, मैं सात से ही काम चला लूंगा। आखिकार, फिल्म एक हफ्ते से ज्यादा चलने वाली है नहीं।
मैंने उन्हें आश्वस्त किया कि यह दो दिन भी नहीं चलेगी। जब पहले शो में दस लोग भी नहीं आये तो उन्होंने मुझे दिलासा देते हुए कहा कि परेशान मत हो, कई बार ऐसा होता है। लेकिन परेशान कौन था? फिर, बात फैल गयी। जंगल की आग की तरह। और कुछ ही दिनों में हॉल भरने लगा। यह अलंकार में पूरे आठ हफ्ते तक हाउसफुल चली!
सुबोध मुखर्जी मुझ पर चिल्लाते रहे लेकिन मैं हॉल को हाथ से कैसे जाने देता? आठ हफ्ते बाद जब बुकिंग खत्म हो गयी, तो फिल्म सुपर हॉल में लगी और वहां फिर 21 हफ्तों तक चली! ये मेरी हिट फिल्म का हाल है। कोई इसकी व्याख्या कैसे करेगा? क्या आप इसकी व्याख्या कर सकते हैं? क्या सुबोध मुखर्जी कर सकते हैं, जिनकी अप्रैल-फूल बुरी तरह फ्लॉप हो गयी?
लेकिन आपको, एक निर्देशक के तौर पर पता होना चाहिए था?
निर्देशक कुछ नहीं जानते। मुझे अच्छे निर्देशकों के साथ काम करने का अवसर नहीं मिला। सत्येन बोस और बिमल रॉय के अलावा किसी को फिल्म निर्माण का “क ख ग घ” भी नहीं पता था। ऐसे निर्देशकों के साथ आप मुझसे अच्छे प्रदर्शन की उम्मीद कैसे कर सकते हैं?
एसडी नारंग जैसे निर्देशकों को यह भी नहीं पता था कि कैमरा कहां रखें। वे सिगरेट का लंबा अवसादभरा कश लेते, हर किसी से शांत, शांत, शांत रहने को कहते, बेख्याल से कुछ फर्लांग चलते, कुछ बड़बड़ाते और कैमरामैन से जहां वह चाहे वहां कैमरा रखने को कहते थे।
मेरे लिए उनकी खास लाइन थी : कुछ करो। क्या कुछ? अरे, कुछ भी! अत: मैं अपनी उछलकूद करने लगता था। क्या अभिनय का यही तरीका है? क्या एक फिल्म निर्देशित करने का यही तरीका है? और फिर भी नारंग साहब ने कई हिट फिल्में बनायीं!
आपने अच्छे निर्देशकों के साथ काम करने का प्रस्ताव क्यों नहीं रखा?
प्रस्ताव! मैं बेहद डरा हुआ था। सत्यजित रॉय मेरे पास आये थे और वह चाहते थे कि मैं उनकी प्रसिद्ध कामेडी पारस पत्थर में काम करूं और मैं डरकर भाग गया था। बाद में तुलसी चक्रवर्ती ने वो रोल किया। ये बहुत अच्छा रोल था और इन महान निर्देशकों से इतना डरा हुआ था कि मैं भाग गया।
लेकिन आप सत्यजीत रॉय को जानते थे।
निस्‍संदेह, मैं जानता था। पाथेर पांचाली के वक्त जब वह घोर आर्थिक संकट में थे, तब मैंने उन्हें पांच हजार रुपये दिये थे। हालांकि उन्होंने पूरा पैसा चुका दिया, फिर भी मैंने कभी यह नहीं भूलने दिया कि मैंने उनकी क्लासिक फिल्म बनाने में मदद की थी। मैं अभी भी उन्हें इसे लेकर छेड़ता हूं। मैं उधार दिये हुए पैसे कभी नहीं भूलता!
अच्छा, कुछ लोग सोचते हैं कि आप पैसे को लेकर पागल हैं। अन्य लोग आप को ऐसा जोकर कहते हैं, जो अजीबोगरीब होने का दिखावा करता है, लेकिन असल में बहुत ही चालाक है। कुछ और लोग आपको धूर्त और चालबाज आदमी मानते हैं। इनमें से आपका असली रूप कौन सा है?
अलग-अलग लोगों के लिए अलग-अलग समय में मैं अलग-अलग रोल निभाता हूं। इस पागल दुनिया में केवल सच्चा समझदार आदमी ही पागल प्रतीत होता है। मुझे देखो, क्या मैं पागल लगता हूं? क्या तुम्हें लगता है कि मैं चालबाज हूं?
मैं कैसे जान सकता हूं?
बिल्कुल जान सकते हो। किसी आदमी को देखकर उसे जाना जा सकता है। तुम इन फिल्मी लोगों को देखो और तुम इन्हें देखते ही जान लोगे कि ये ठग हैं।
मैं ऐसा मानता हूं।
मैं मानता नहीं, मैं यह जानता हूं। तुम उन पर धुर भर भरोसा नहीं कर सकते। मैं इस चूहादौड़ में इतने लंबे समय से हूं कि मैं मुसीबत को मीलों पहले सूंघ सकता हूं। मैंने मुसीबत को उसी दिन सूंघ लिया था, जिस दिन मैं एक पार्श्व गायक बनने की उम्मीद में बांबे आया लेकिन एक्टिंग में फंसा दिया गया था। मुझे तो पीठ दिखाकर भाग जाना चाहिए था।
आप ने ऐसा क्यों नहीं किया?
हालांकि इसके लिए मैं उसी वक्त से पछता रहा हूं। बूम बूम। बूम्प्टी बूम बूम चिकाचिकाचिक चिक चिक याडले ईईई याडले उउउउउ (जब तक चाय नहीं आ जाती याडलिंग करते हैं। कोई लिविंग रूम से उलटे हुए सोफे की ओर से आता है, थोड़ा दुखी दिख रहा है, उसके हाथ में चूहों द्वारा कुतरी हुई कुछ फाइलें हैं, जो वो किशोर को दिखाने के लिए लिये हुए है।)
ये कैसी फाइलें हैं?
मेरा इनकमटैक्स रिकॉर्ड।
चूहों से कुतरी हुई?
हम इनका प्रयोग चूहे मारने वाली दवाइयों के रूप में करते हैं। ये काफी प्रभावी हैं। इन्हें काटने के बाद चूहे आसानी से मर जाते हैं।
आप इनकम टैक्स वालों को क्या दिखाते हैं, जब वो पेपर मांगते हैं?
मरे हुए चूहे।
समझा…
तुम्हें मरे हुए चूहे पसंद हैं?
कुछ खास नहीं।
दुनिया के कुछ हिस्सों में लोग उन्हें खाते हैं।
मुझे भी लगता है।
Haute cuisine… महंगा भी। बहुत पैसे लगते हैं।
हां?
चूहे, अच्छा धंधा हैं। किसी के पास व्यावसायिक बुद्धि हो तो वह उनसे बहुत से पैसे कमा सकता है।
मुझे लगता है कि आप पैसे को लेकर बहुत ज्यादा हुज्जती हैं। मुझे किसी ने बताया कि एक निर्माता ने आपके आधे पैसे दिये थे, तो आप सेट पर आधा सिर और आधी मूंछ छिलवा कर पहुंचे थे। और आपने उससे कहा था कि जब वह बाकी पैसे दे देगा, तभी आप पहले की तरह शूटिंग करेंगे।
वो मुझे हल्के में क्यों लेंगे? ये लोग कभी पैसा नहीं चुकाते, जब तक कि आप उन्हें सबक न सिखाएं। मुझे लगता है कि वह फिल्म मिस मैरी थी और ये बंदे होटल में पांच दिन तक बिना शूंटिग किये मेरा इंतजार करते रहे। अत: मैं ऊब गया और अपने बाल काटने लगा।
पहले मैंने सिर के दाहिने तरफ के कुछ बाल काटे, फिर उसे बराबर करने के लिए बायीं तरफ के कुछ बाल काटे। गलती से मैंने थोड़ा ज्यादा काट दिया। इसलिए फिर से दाहिने तरफ का कुछ बाल काटना पड़ा। फिर से मैंने ज्यादा काट दिया। तो मुझे बायें तरफ का फिर से काटना पड़ा। ये तब तक चलता रहा जब तक कि मेरे सिर पर कोई बाल नहीं बचा और उसी वक्त उन्होंने मुझे सेट पर बुलाया। मैं जब इस हालत में सेट पर पहुंचा, तो सभी चक्कर खा गये।
इस तरह बांबे तक अफवाह पहुंची। उन्होंने कहा था कि मैं बौरा गया हूं। मुझे ये सब नहीं पता था। जब मैं वापस आया तो देखा कि हर कोई मुझे दूर से बधाई दे रहा है और दस फीट की दूरी से बात कर रहा है।
यहां तक कि जो लोग मुझसे गले मिला करते थे, वो भी दूर से हाथ हिला रहे थे। फिर किसी ने थोड़ा झिझकते हुए मुझसे पूछा कि अब मैं कैसा महसूस कर रहा था। मैंने कहा, बढ़िया। मैंने शायद थोड़ा अटपटे ढंग से कहा था। अचानक मैंने देखा कि वो लौट कर भाग रहा है। मुझसे दूर, बहुत दूर।
लेकिन क्या आप सचमुच पैसे को लेकर इतने हुज्जती हैं?
मुझे टैक्स देना होता है।
मुझे पता चला है कि आपको आयकर से जुड़ी समस्याएं भी हैं।
कौन नहीं जानता? मेरा मूल बकाया बहुत ज्यादा नहीं था लेकिन ब्याज बढ़ता गया। खंडवा जाने से पहले बहुत सी चीजें बेचने का मेरा प्लान है और इस पूरे मामले को मैं हमेशा के लिए हल कर दूंगा।
आपने आपातकाल के दौरान संजय गांधी के लिए गाने को मना कर दिया था और कहा जाता है कि इसीलिए आयकर वाले आपके पीछे पड़े। क्या यह सच है?
कौन जाने वो क्यों आये। लेकिन कोई भी मुझसे वो नहीं करा सकता जो मैं नहीं करना चाहता। मैं किसी और की इच्छा या हुकुम से नहीं गाता। लेकिन समाजसेवा के लिए मैं हमेशा ही गाता हूं।
आपके घरेलू जीवन की मुश्किलें क्‍या हैं? इतनी परेशानियां क्यों?
क्योंकि मैं अकेला छोड़े जाना पसंद करता हूं।
आपकी पहली पत्नी रुमा देवी के संग क्या समस्या हुई?
वो बहुत ही प्रतिभाशाली महिला थीं लेकिन हम साथ नही रह सके क्योंकि हम जिंदगी को अलग-अलग नजरिये से देखते थे। वो एक क्वॉयर और कॅरियर बनाना चाहती थी। मैं चाहता था कि कोई मेरे घर की देखभाल करे। दोनों की पटरी कैसे बैठती?
देखो, मैं एक साधारण दिमाग गांव वाले जैसा हूं। मैं औरतों के करियर बनाने वाली बात समझ नहीं पाता। बीवियों को पहले घर संवारना सीखना चाहिए। और आप दोनों काम कैसे कर सकते हैं? करियर और घर दो भिन्न चीजें हैं। इसीलिए हम दोनों अपने-अपने अलग रास्तों पर चल पड़े।
आपकी दूसरी बीवी, मधुबाला?
वह मामला थोड़ा अलग था। उससे शादी करने से पहले ही मैं जानता था कि वो काफी बीमार है। लेकिन कसम तो कसम होती है। अत: मैंने अपनी बात रखी और उसे पत्नी के रूप में अपने घर ले आया, तब भी जब मैं जानता था कि वह हृदय की जन्मजात बीमारी से मर रही है। नौ सालों तक मैंने उसकी सेवा की। मैंने उसे अपनी आंखों के सामने मरते देखा। तुम इसे नहीं समझ सकते जब तक कि तुम इससे खुद न गुजरो। वह बेहद खूबसूरत महिला थी लेकिन उसकी मृत्यु बहुत दर्दनाक थी।
वह फ्रस्ट्रेशन में चिड़चिड़ाती और चिल्लाती थी। इतना चंचल व्यक्ति किस तरह नौ लंबे सालों तक बिस्तर पर पड़ा रह सकता है। और मुझे हर वक्त उसे हंसाना होता था। मुझसे डॉक्टर ने यही कहा था। उसकी आखिरी सांस तक मैं यही करता रहा। मैं उसके साथ हंसता था, उसके साथ रोता था।
आपकी तीसरी शादी? योगिता बाली के साथ?
वह एक मजाक था। मुझे नहीं लगता कि वह शादी के बारे में गंभीर थी। वह बस अपनी मां को लेकर ऑब्सेस्ड थी। वो यहां कभी नहीं रहना चाहती थी।
लेकिन वो इसलिए कि वह कहती हैं कि आप रात भर जागते और पैसे गिनते थे।
क्या तुम्हें लगता है कि मैं ऐसा कर सकता हूं? क्या तुम्हें लगता है कि मैं पागल हूं? खैर, ये अच्छा हुआ कि हम जल्दी अलग हो गये।
आपकी वर्तमान शादी?
लीना अलग तरह की इंसान है। वह भी उन सभी की तरह अभिने़त्री है लेकिन वह बहुत अलग है। उसने त्रासदी देखी है। उसने दुख का सामना किया है। जब आपके पति को मार दिया जाए, आप बदल जाते हैं। आप जिंदगी को समझने लगते हैं। आप चीजों की क्षणभंगुरता को महसूस करने लगते हैं। अब मैं खुश हूं।
आपकी नयी फिल्म? क्या आप इसमें भी हीरो की भूमिका निभाने जा रहे हैं?
नहीं, नहीं नहीं। मैं केवल निर्माता-निर्देशक हूं। मैं कैमरे के पीछे ही रहूंगा। याद है, मैंने तुम्हें बताया था कि मैं एक्टिंग से कितनी नफरत करता हूं? अधिक से अधिक मैं यही कर सकता हूं एकाध सेकेंड के लिए स्क्रीन पर किसी बूढ़े आदमी या कुछ और बनकर दिखाई दूं।
हिचकॉक की तरह?
हां, मेरे पसंदीदा निर्देशक। मैं दिवाना हूं लेकिन सिर्फ एक चीज का। हॉरर फिल्मों का। मुझे भूत पसंद हैं। वो डरावने मित्रवत लोग होते हैं। अगर तुम्हें उन्हें जानने का मौका मिले तो वास्तव में बहुत ही अच्छे लोग। फिल्मी दुनिया वालों की तरह नहीं। क्या तुम किसी भूत को जानते हो?
बहुत दोस्ताना वाले नहीं।
लेकिन अच्छे, डरावने वाले?
दरअसल नहीं।
लेकिन हमलोग एक दिन ऐसे ही होने वाले हैं। इसकी तरह (एक कंकाल की तरफ इशारा करते हैं जिसे वो सजावट की तरह प्रयोग करते हैं। कंकाल की आंखों से लाल प्रकाश निकलता है) – तुम यह भी नहीं जानते कि यह आदमी है या औरत। लेकिन यह अच्छा है। दोस्ताना भी। देखो, अपनी गायब नाक पर मेरा चश्मा लगा कर ये ज्यादा अच्छा नहीं लगता?
सचमुच, बहुत अच्छा।
तुम एक अच्छे आदमी हो। तुम जिंदगी की असलियत को समझते हो। तुम एक दिन ऐसे ही दिखोगे।

Wednesday, September 25, 2013

એકલતા, અવગણના અને અશરીરી પ્રેમની સંવેદનાઓથી ભરેલું છે 'ધી લંચબોક્સ'

આ બ્લોગની પ્રથમ પોસ્ટ ફ્રેન્ડશીપ ડે નિમિત્તે આવી હતી. પહેલી પોસ્ટમાં મિત્રો, વાચકો અને માર્ગદર્શકોએ આપેલી પ્રતિક્રિયાઓએ મને વધુ કંઈક અલગ લખવા કે કરવા માટે પ્રેર્યો. પહેલી પોસ્ટમાં મળેલા અકલ્પનીય પેઈજ વ્યુ(500) અને કોમેન્ટ્સથી મારું દિલ પણ નર્મદા ડેમની જેમ ઓવર ફ્લો થયું ગયું છે, વચ્ચે થોડો સમય લખી શક્યો ન હતો. પરંતુ મિત્રો અને વાચકોએ સતત ડફણા મારતા હવે આળસ ઉતરી છે અને એક નવી પોસ્ટ સાથે આવ્યો છું. 

છેલ્લા કેટલાક સમયથી બોલિવૂડમાં ટ્રેન્ડ બદલાયો છે. 'ચેન્નઈ એક્સપ્રેસ' અને 'ગ્રાન્ડ મસ્તી' જેવી નબળી ફિલ્મ્સ ચાલી ગઈ છે.અમે વાત આ ટ્રેન્ડની નહીં પણ એક બીજા જ ટ્રેન્ડની વાત કરી રહ્યાં છીએ. અરે, ભાઈ 'બી.એ પાસ', 'મદ્રાસ કાફે' અને 'ધી લંચ બોક્સ' જેવી ફિલ્મ્સને પણ દર્શકોએ આવકારી છે. હિન્દી ફિલ્મ જગતનું આ એક સકારાત્મક પાસુ ઉભરી આવ્યું છે.

ગત શનિવારે ઓસ્કરની ફોરેન લેંગ્વેજ કેટેગરી માટે ભારત તરફથી 'ધી લંચ બોક્સ'ને બદલે ગુજરાતી ફિલ્મ 'ધી ગુડ રોડ'ને મોકલાવાનો નિર્ણય થઈ ચૂક્યો છે. આ સ્પર્ધામાં 'લંચબોક્સ' જેવી ઉત્તમ કક્ષાની ફિલ્મ પાછળ રહી જાય તે કેમ બની શકે.

રિતેષ બત્રાની 'ધી લંચબોક્સ' એક સંવેદનશીલ, વાસ્તવિક અને શાશ્વત ફિલ્મ છે. ફિલ્મમાં મહાનગરોમાં જીવતા અને એકાકીપણાથી પીડાતા લોકોની કથા છે. આ ફિલ્મ દર્શકો માટે ઉનાળામાં શેરડીનાં રસની ઠંડક સમાન છે.

આ ફિલ્મમાં એક સરસ મજાનો સંવાદ છે, 'કભી કભી ગલત ટ્રેન ભી સહી જગહ પહોંચા દેતી હૈ' જો તમે ખોટી ટ્રેન પકડી હોય તો પણ તમને સાચી જગ્યાએ પહોંડ્યા છે.બીજે ક્યાં?મારા બ્લોગ પર જ સ્તો.
આ ફિલ્મની વાર્તામાં ઘણાં પાત્રોની આસપાસ ગુંથવામાં આવી છે, પણ નિર્દેશકની સુઝને કારણે ઘણાં પાત્રો વચ્ચે વચ્ચે ખલેલ પહોંચાડવા અને ફુટેજ ખાવા આવતા નથી, ઘણાં પાત્રો અદ્રશ્ય છે.જોકે તેમછતાં તેમની હાજરી અને મહત્વને અવગણી શકો નહીં.આ કોઈ ફિલ્મ નહીં નહીં પણ એક જિંદગી છે.

ઓફિસમાં બપોરે ડબ્બા વાળાની જોવાતી રાહ, સાંજે પ્લાસ્ટીકની કોથળીમાં પાર્સલ થયેલા રોટલી અને શાક અને આ પાર્સલ અથવા ટીફિન ખોલવાનો રોમાંચ.આ કથા મુંબઈ જેવા મહાનગરમાં આકાર લઈ શકે. મુંબઈગરાઓ ડબ્બા વાળાની મહેબૂબાની માફક રાહ જોતા હોય છે. તેમાં પણ ક્યારેક આ વાત સાચી પણ બની જાય છે.જિંદગીમાં ગમે ત્યારે એક અણધાર્યો વળાંક આવી શકે છે, તેના કોઈ ટાઈમ ટેબલ હોતા નથી. ફિલ્મમાં પણ વિધુર અને એકાકી સાજન ફર્નાન્ડીઝ(ઈરફાન ખાન)નાં જીવનમાં એક વળાંક આવે છે.

વસ્તીઓથી ખદબદતા શહેરોમાં માણસ કેટલો માણસથી અલગ થઈ ગયો છે અથવા કહો કે થઈ રહ્યો છે.તેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ આ ફિલ્મમાં દેખાડવામાં આવ્યું છે.સાજન સરકારનાં ક્લેઈમ ડિપાર્ટેમેન્ટમાં કામ કરે છે અને નિવૃત્તિનાં ઉંબરે ઉભો હોય છે. તે બપોરે લોજમાંથી ટીફીન મંગાવીને જમતો હોય છે અને સાંજે પાર્સલ લઈ જઈને જઠારાગ્નિ ઠારે છે.

ડબ્બામાં આવતું ભોજન તેની જઠારાગ્નિ તો ઠારી દે છે પરંતુ એકાકીપણુ દૂર કરી શકતું નથી. એક દિવસ નિયતિ તેની આ વાત પણ સાંભળી લે છે અને આ ડબ્બો એક દિવસ તેની એકલતા દૂર કરવા માટે મદદે આવે છે.જ્યારે બીજી તરફ પતિ(નકુલ વૈદ્ય)ની અવગણનાનો ભોગ બનેલી ઈલા(નિમ્રત કૌર) ગમે તેમ કરીને પતિને રીઝવવા પ્રયાસ કરે છે. તે પતિ માટેનાં ભોજનમાં કંઈક અલગ કરવા સતત પ્રયાસોમાં હોય છે.તો ક્યારેક હનીમૂન પર પહેરેલો ડ્રેસ આજે કેટલો ટાઈટ થાય છે તેવા સંસ્મરણો યાદ કરે છે, પણ બિચારી ઈલાનો તો પતિનો સાથેનો તાર જ તૂટી ગયો હોય છે. આ પાત્રો આપણી આસપાસનાં જ છે.

તે વારંવાર ઉપરનાં માળે રહેતા એક વૃદ્ધા(આરતી આચરેકર)ને સાદ આપે છે અને ભોજનની રેસિપિ લેતી રહે છે. માત્ર ભોજનની રેસિપિ જ નહીં ઓડિયો કેસેટ ચડાવી સાજનનાં ગીતો પણ સાંભળતા હોય છે.એક પુત્રીની મા એવી ઈલાનો પતિ જિંદગીની ભાગદોડમાં પત્નીને પ્રેમ કરવાનું જ ભૂલી ગયો હોય તેમ લાગે છે. ઈલાનાં પતિનું ટીફીન ડબ્બા વાળા રોજ લઈ જાય છે. પરંતુ એક દિવસ ટીફીન સાજનનાં ટેબલ પર પહોંચી જાય છે. ટીફીનનું સ્વાદીષ્ટ ભોજન લઈને સાજન તો ખુશ થઈ જાય છે, તે ડબ્બાને ચાટી જાય છે.

એક દિવસ ઈલા પતિને પૂછે છે કે, ભોજન કેવું હતું પતિ જવાબમાં કહે છે, બટાકા ફુલાવરનું શાક સારું હતું.પતિનાં આ જવાબથી ઈલાને આ ડબ્બો પતિ પાસે નહીં પણ બીજા કોઈ પાસે પહોંચી જતું હોવાની ખબર પડે છે.તેના પતિનું કોઈ સાથે લફરું હોય છે. હવે આ વાત ઈલાને કેમ ખબર પડી? નિર્દેશકે આ વાત સિમ્બોલાઈઝ કરી છે.આમ પણ સ્ત્રીઓમાં ગજબની સિક્સ્થ સેન્સ હોય છે.આ બધું તો અનુભવે આવે ભાઈ. અહીં નિર્દેશકે પણ સ્ત્રીને આવી જતી ગંધ ચતુરાઈ પૂર્વક ઉપયોગ કર્યો છે.ઈલા કપડા ધોવા સમયે વારંવાર પતિનાં શર્ટને સુંઘતી હોય છે, ભાઈ, ભાઈ આ જ તો છે ખરા નિર્દેશકની સુઝ.

સાદ આપીને વાતો કરતી આન્ટીની વિનંતિથી ઈલા ટીફીનમાં એક પત્ર મોકલે છે.હવે તો આ ડબ્બા વાળો બિચારો પણ પોસ્ટમેન બની જાય છે, પણ તેને ક્યાં ખબર છે કે, ડબ્બામાં ભોજન સાથે લાગણીઓને વાચા આપતા અને એકલતા દૂર કરતા શબ્દો પણ પડેલા છે.હવે તો પત્રોનો જમાનો ગયો પણ અભિવ્યક્તિ માટે પત્રો વધુ સશક્ત માધ્યમ કદાચ બીજું નથી તેમાં એક ફિલીંગ છે. ફિલ્મમાં પણ સાજનને ભોજન કરતા પત્ર ખોલવાની વધુ ઉત્સુકતા હોય છે. આ તો પત્રશક્તિ છે.સાજનને સ્વાદ અને શબ્દોનું જબરદસ્ત કોકટેલ ટોનિક સાબિત થાય છે. નિરસ અને એકલવાયી જિંદગીમાં લીલુછમ્મ ઘાસ ઉગી નીકળે છે.તો ઈલા માટે સાજનનાં શબ્દો પણ સુકીભઠ્ઠ કચ્છની ધરતીમાં એક વરસાદી હેલી જેવા બને છે. બન્ને વચ્ચેની વાતચીત મળવા સુધી પહોંચે પણ છેલ્લી ઘડીએ સાજન મળ્યા વિના નીકળી જાય છે.આ કેવો પ્રેમ? અશરીરી ઉફ્ફ પ્લેટોનિક ચાલો બસ.

પતિની અવગણનાનો ભોગ બનેલી ઈલા તેના ભાઈની આત્મ હત્યા અને પિતાની માંદગીની વાત કરે છે, અને કહે છે જિંદગીમાં હિમ્મત રાખવી જોઈએ.આથી તે આ દુઃખોથી નાસી છુટવાની લાગણી વ્યક્ત કરવા પત્રમાં એક ચોટદાર સંવાદ લખે છે,સાંભળ્યું છે કે,ભલે ભૂતાનમાં ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્શન નથી પરંતુ ત્યાં ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક હેપ્પીનેસ છે.આ વાત વાંચી સાજન ભૂતાન જવાના(ઈલા સાથે) ખ્વાબ જોવા લાગે છે અને વાત વાતમાં શેખ સાથે ભૂતાન અંગે ચર્ચા કરે છે.

ફિલ્મમાં એક નહીં પણ બે વાર્તાઓ ચાલે છે. એકમાં બે એકલતા અનુભવતા જીવો છે તો બીજી વાર્તામાં લગ્ન વિના માશુકા સાથે રહેતા અનાથ શેખ(નવાઝુ દ્દીન સિદ્દીકી)ની વાત છે.શેખને કોઈ ચિંતા નથી. તે બસ મજાક, મસ્તી અને મોજીલો છે.તે સાજની નજીક આવવા પ્રયાસો કરે છે. શરૂઆતમાં તો સાજન ભાવ આપતો નથી પરંતુ શેખ ધીમે ધીમે તેને પરિવારનો સભ્ય બનાવી લે છે. અનાથ હોવાથી લગ્નમાં તેને પરિવારનાં સભ્ય તરીકે પણ રજૂ કરી દે છે.

સાજન તેની પત્ની સાથે રેકોર્ડ કરેલા 'યે જો હૈ જિંદગી'(80નાં દાયકાની યાદગાર સીરિયલ)નાં એપિસોડ દ્વારા મળાવી દે છે.તો બાથરૂમમાં દાદાજીની યાદ આવી જાય છે. અસલમની માં પણ ક્યાંય જોવા મળતી નથી, પણ તે તેની માએ કહેલા વાક્યોને વર્તમાનકાળમાં જ બોલી દર્શકોને તેનો અહેસાસ કરાવે છે.તે એક વાક્ય સતત બોલે છે કે, 'કભી કભી ગલત ટ્રેન ભી સહી જગહ પહોંચા દેતી હૈ'.તો ઈલાનાં ઉપરનાં માળે રહેતાં આન્ટી તેના પતિ દેશપાંડે અંકલ પથારીવશ છે અને તેનો જીવ પંખામાં હોય તેવું કહેવામાં આવે છે.ક્યાંય પણ આ પ્રકાર સીન નથી, પણ તેનું દ્રશ્ય તમારી કલ્પનાઓમાં તાદ્દશ થાય છે.તો ઈલાનાં કેન્સરગ્રસ્ત પિતાની વાત તેની મા દ્વારા સાંભળવા મળે છે.

ફિલ્મમાં અનેક સિમ્બોલ્સ છે. લોકલ ટ્રેનમાં સાજનને અંકલ કહી સીટ આપતો યુવાન. માતા-પુત્રીની આત્મહત્યાની એક ખબરથી બેચન બનતો સાજન. બે ટ્રેનનું સામ-સામેથી પસાર થવું.પતિનાં કપડા સુંઘતી ઈલા. આ પ્રકારનાં તો અનેક સિમ્બોલ્સ દ્વારા રિતેષ બત્રાએ અનેક વાતો કહી છે. રિતેષે ઘણાં પાત્રો ઘટાડી ફુટેજ બચાવી લીધું છે.હાં આ પાત્રો પાછા તમારી સામે જ રહે છે. વાત વાતમાં અનેક પાત્રો આવે છે પરંતુ સ્ક્રીન પર નહીં. ટ્રેનમાં ડબ્બા વાળાઓએ સંત તુકારામનું શરૂ કરેલું ભજન પણ ફિલ્મ પુરી થતાં સાથે જ પૂર્ણ થાય છે.

ઈરફાન ખાન જેવા ધુરંધર અભિનેતા સામે નિમ્રતે પણ વાસ્તવિક અભિનય કર્યો છે.તેમના ભાવો કોઈ મહાનગરનાં એકલતા અનુભવતા પાત્રો જેવા જ છે. બન્નેએ એકદમ સંતુલિત અભિનય કર્યો છે. ઈરફાનનાં એક એક ભાવો આંતરરાષ્ટ્રીય અભિનેતાને છાજે એવા છે.તેની સુંઘવાની અદા તો...તે ન બોલીને પણ ઘણું બોલી જાય છે. ઈલા પણ ઘરેલું લાગે છે. તેની એક એક તડપ ભાવો દ્વારા અનુભવી શકશો.તો નવાઝુદ્દીન સિદ્દીકી પણ ઈરફાન સામે ટટ્ટાર ઉભો રહ્યો છે.

ફિલ્મનું પિક્ચરાઈઝેશન શાનદાર છે. મુંબઈ શહેર અને ડબ્બા વાળાની સર્વિસ પણ એક એક ફ્રેમમાં જબરદસ્ત રીતે મઢવામાં આવી છે.સિનેમેટોગ્રાફર ફિલ્મમાં સામાન્ય માણસની ભાગદોડથી લઈને જીવનચર્યા કેમેરામાં ઝીલવામાં પણ સફળ રહ્યાં છે. તો બેકગ્રાઉન્ડ મ્યૂઝીક પણ એક પાત્ર બનીને સામે ઉભરી આવે છે.

આ ફિલ્મ અંગે એક વાક્યમાં કહેવું હોય તો,'મેરા દિલ ભી કિતના પાગલ હૈ યે પ્યાર તો તુમસે કરતા હૈ...' સાથે 'ધી લંચબોક્સ'નો સ્વાદ માણીને છુટા પડીએ.

Sunday, August 4, 2013

2 IDIOTS : હમ ફકીરોં સે દોસ્તી કરલો ગુર શીખા દેંગે બાદશાહી કે...

'રાંઝણા'ની 'આશિકી' હવે ઉંઘી ગઇ છે. આ પહેલાં 'યે જવાની હૈ દિવાની'નાં પણ દુખણા લીધા છે. આ બન્ને ફિલ્મ્સમાં એક વાત સામાન્ય હતી. બોલો કઇ? અરે, ભાઇ બીજી કઇ હોય. અફકોર્સ ફ્રેન્ડશીપની. બન્ને ફિલ્મ્સમાં નાયકોની સાથે સતત મિત્રો ફરતા જોવા મળે છે. હાં પાછા બન્નેમાં નાયકનાં મેલ-ફિમેલ ફ્રેન્ડ્સ હોય છે. ફિમેલ ફ્રેન્ડ જ હોય છે હો. હાં 'રાંઝણા'માં દિલોજાનથી ચાહતી અને માશુકા બનવા માગતી બિન્દીયા મિત્રા બનીને પણ સતત કુંદનની સાથે હોય છે. અને મુરારી તો તેનો પડછાયો જ બનીને સાથે રહે છે. આ રીતે સાથે રહેતા મિત્રને કાઠીયાવાડીમાં પૂછડુ પણ કહેવાય.

સિનેમાથી લઇને વાસ્તવ જિંદગીમાં પણ આ પ્રકારનાં પૂંછડાઓ જોયા જ નથી બન્યા પણ છીએ. અરે, પણ આજે આ 'રામાયણ' શુ કામ? આજે ફ્રેન્ડશીપ ડે છે ભાઇ. સાથે સાથે કિશોર દાનો જન્મ દિવસ. યાદ કરો 'શોલે'નું 'યે દોસ્તી હમ નહિં તોડેંગે...'. અને મારો પણ જન્મ દિવસ એક બ્લોગર તરીકે તો આજે જ થયો કહેવાયને.તો ચાલો એક અજાણી મૈત્રી કથાની એક પછી એક સ્લાઇડ ફેરવતા જઇએ.

'ચમેલી કી શાદી', 'લવ લવ લવ' અને 'સાહેબ' જેવી ફિલ્મ્સ રીલિઝ થઇ તે આ સમય હતો. 'કયામત સે કયા મત તક', 'દિલ હૈ કી માનતા નહીં', 'મૈને પ્યાર કિયા'ને રીલિઝ થવામાં હજુ વાર હતી. હજુ 'ક્યા કભી લડકા ઔર લડકી દોસ્ત હો શકતે હૈ?' જેવા સવાલો ખાસ ઉઠતા ન હતાં. આ કાળમાં પાંચીયુ, દશીયુ, પાવલી અને આઠઆની પણ ચલણમાં હતાં. હા ભાઇ હા, ટેલિગ્રામ પણ હતા પણ ડિવીડી પ્લેયર ન હતાં. આ સમયે 'બુનિયાદ' 'રામાયણ' અને 'મહાભારત' જેવી સીરિયલ્સ દુરદર્શન પર પ્રસારિત થતી હતી.અરે હા 'બુનિયાદ' ફરી શરૂ થઇ છે.

આ તો કાળનું ભાન કરાવવા આટલી લાંબી લપ લખી છે. વર્ષ તો પાક્કુ યાદ નથી પણ આ વાર્તાની શરૂઆત લગભગ 1986-87માં થઇ હશે. આ મારી સામે ઘટેલી ઘટના છે પરંતુ ત્યારે હજુ હું પહેલા ધોરણમાં કદાચ ભણતો હતો!!! આ ઘટના હજુ પણ મને તાજીમાજી લાગે છે.

ચાલો, હવે આપણે મુદ્દા પર આવીએ. આજે વાત કરવી છે. બે મિત્રોની અને 25 વર્ષથી અણનમ મૈત્રીની.  

પાંચ-સાત હજારની વસતી ધરાવતા એક નાના પણ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ ગામની એક સાંકડી ગલીનાં એક ઓટલે, એક 6 અને એક 4 વર્ષનાં બે ટેણીયાઓનું મિલન થયું. એક શિક્ષિત અને એક થોડું ઘણું વાંચી જાણે તેવા પરિવાર માંથી આવતા હતાં. નાનાનું નામ મોહનીયો અને મોટાનું નામ રોહનીયો, રોહનીયો પહેલા ધોરણમાં અને મોહનીયો બાલમંદિરમાં ભણતો હતો.મોહનીયાને તો બાલમંદિરમાં જ
ABCD આવડતી હતી.આખરે તો તેના ઘરમાં સરસ્વતી વહેતી હતી. પણ રોહનીયો પહેલાં ધોરણમાં હજુ માંડ માંડ એકડો ઘૂંટતા શીખતો હતો. પછી તો મોહનીયો પહેલા ધોરણમાં આવ્યો બંને રોજ સાથે નિશાળે  જવા લાગ્ય।. પરંતુ, બન્નેના પરિવારને આ  ટેણીયાઓની દોસ્તી પ્રત્યે થોડી ઘણી સૂગ હતી. બંનેના પરિવારે એક બીજાને ન મળવાની સૂચનાઓ આપી દીધી.પરંતુ, આ સૂચના માત્ર સૂચના જ રહી ગઇ. હિન્દીમાં કહેવત છેને કે 'કભી નહીં જાતિ વો જાતિ હૈ'.આ બન્નેના પરિવારો સવર્ણ તો પણ ખબર નહીં આ સવર્ણો પણ કેમ અંદરો અંદર અસ્પૃશ્યતા રાખતા હશે?. હિન્દુ ધર્મની અધોગતિનું મૂળ એવી જ્ઞાતિપ્રથા આ બંન્નેની મૈત્રી વચ્ચે આવતી હતી. પરંતુ 'એકવાર દો જીસ્મ મગર એક જાન' થયા પછી હજારો કુપ્રથાઓ ધુળ ચાટતી થઇ જાય છે.

કોને ખબર કદાચ અહીંથી જ તેમનામાં વિદ્રોહનો જન્મ થયો હોય તેમ પણ બની શકે.એય તારે પછી તો કુતરાઓને ભગાડવાથી લઇને આંધળો પાટો જેવી રમતો રમવા લાગ્યા અને મનમોહન દેસાઇની ફિલ્મનાં નાયકોની જેમ ફટાફટ કિશોર બની ગયા. આ ગાળામાં 'મૈને પ્યાર કિયા', 'કયામત સે કયામત તક' અને 'દિલ હૈ કી માનતા નહીં' રીલિઝ થઇને સુપરહિટ પણ થઇ. 'દિલ હૈ કી માનતા નહીં'ની ટોપી અને 'મૈને પ્યાર કિયા'ની કબૂતર ચિતરેલી ચડ્ડીઓ પણ પહેરી લીધી. હાં બન્ને એક સાથે શાહરૂખની 'ડર' જોવા ગયા અને રીશી કપૂરની 'કસક' જોઇને આવ્યા.

આ ઉંમર ઘણી નાની કહી શકાય તો પણ નાગરવેલનાં પાન જેવી લાગણીઓ પણ લીલી થઇ ગઇ અને ગ્રીનરી ગમવા લાગવી. ન સમજ્યાને આ બેય સાલાઓને છોકરીઓ ગમવા લાગી.આ પ્રકારનાં ઉત્તમ કાર્યો માટે નવરાત્રિથી શ્રેષ્ઠ શું હોઇ શકે. બોલો, બંન્નેને દાંડીયા રાસ રમતી છોકરીઓ ગમવા લાગી. પછી તો નવે નવ દિવસ પોત પોતાની મનપસંદ ગરબે ઘુમતી અને ગમતી છોકરીઓ પર ફુલો ઉડાડવા લાગ્યા દિલમાં પતંગિયા ઉડે તો સ્વભાવિક છે કોઇ છોકરી પર ફુલ પણ ઉડે હો. આ કામ પણ સાથે મળીને જ કરતા.રોહનીયો તો આમ પણ મોહનિયાની ઘરે જ પડ્યો પાથર્યો રહેતો હતો. પરણીને સાસરે ગયો હોય એમ જ. તેની આ ટેવ પાછળનું કારણ મોહનિયાનાં ઘરનું રંગીન ટીવી અને સાથે છાપા તો લટકાના હો. આખો દિવસ ફિલ્મ અને ક્રિકેટ જોવાનું અને વાંચ્યે રાખવાનું અને મજા મજા કરવાની. હવે બન્નેનાં પરિવારો પણ સમજી ગયા કે આ બન્નેને નિયતિ સિવાય અલગ કરવાની તાકાત અને ઔકાત કોઇનામાં નથી તો આપણે તો પામર મનુષ્ય છીએ.પેલી મનગમતી છોકરીઓ હવે પાછળ છુટી ગઇ.હવે તો ભાઇ ટીનએજર બની ગયા અને રોહનીયો તો એસ.એસ.સી બોર્ડમાં આવી ગયો હતો. જ્યારે મોહનીયાને તો આ અનુભવ માટે બે વર્ષની રાહ જોવી પડે તેમ હતી. 

આ દરમિયાન બંન્નેએ ગુજરાતી લેખકોની કોલમ,પુસ્તકો, ક્રિકેટ,વિવેકાનંદનાં લખાણો વાંચ્યા ફિલ્મ્સ તો યાર જોતા જ હોયને એ તો બાળપણથી ટેવ ધરાવતા હતાં. જ્યારે, શાળાકાળથી છાપા વાંચવાની પાડવામાં આવેલી ટેવ તો ઘોળીને પી ગયા.આ ધમાલ મસ્તી વચ્ચે રોહનીયાની મુશ્કેલીઓ શરૂ થઇ તેમણે બોર્ડમાં નાપાસ થવાની હેટ્રીક લગાવી આ તો બનવાનું જ હતું તે ક્રિકેટનો આશક જો હતો. બિચારાએ ગલી ક્રિકેટમાં તો કોઇ દિવસ હેટ્રિક ન લીધી પણ બોર્ડમાં ચોક્કસ નિશાના પર તીર માર્યું હો ભાઇ. હવે નાપાસ થયેલો માણસ નાસીપાસ પણ થાય તે સ્વભાવિક છે. પરંતુ જેની સાથે મોહનીયા જેવો મિત્ર હોય તે ક્યારેય નાસીપાસ પણ ન થાય અને બોર્ડમાં નાપાસ થાય પણ જિંદગીમાં તો હરગીઝ નહીં.પણ હવે રોહનિયા પાસે છુટક મજુરી કામ કરવા સિવાય બીજો કોઇ માર્ગ પણ ન હતો.આથી તે તો લાગી ગયો જે મળે તે કામ કરવા. આ દરમિયાન મોહનીયો તો બોર્ડમાં પણ આવી ગયો અને ડિસ્ટીંકશન સાથે પાસ પણ થઇ ગયો.

આ દરમિયાન રોહનિયાને જિંદગીએ ઘણું શીખવ્યું અને પરિપકવ થવાની ઉંમર ન હોવા છતાં તેનામાં થોડા અનુભવી માણસ જેવા લક્ષણો આવી ગયા.તેને લાગતુ કે હું તો મજુરી કરવા જન્મ્યો છું, પણ આ મારો જીગર તો કાલ સવારે ડૉક્ટર કે એન્જીનીયર થઇ જશે અને કાયમી સંબંધોમાં પણ કદાચ એક અંતર આવી જશે.પરંતુ તે તો કાજળઘેરી રાત્રિમાં પણ ટમટમતા તારલા જેવો હતો. બન્નેની દોસ્તીનાં મૂળ કબીર વડ જેટલા ઉંડા હતાં. મોહનિયાની ટેવ કાયમી કટુ સત્ય કહેવાની રહી.આમ તો તે કડવા ઝેર લીમડા જેવો સ્વાસ્થ્ય માટે હંમેશા શ્રેષ્ઠ. સાલુ હવે મોહનીયો રોહનિયાને મજુરી કરતા જોઇ ન શક્યો અને જોર જબરદસ્તીથી ત્રણ વર્ષબાદ ફરીવાર બોર્ડની પરિક્ષામાં બેસાડ્યે પાર કર્યો. તેના આ મિત્રને પાસ કરાવવા ચોરી કરવાની પણ સલાહ આપી દીધી અને પુરતી તૈયારીઓ પણ કરાવી.તેની આ જોરજબરદસ્તીએ મિત્રને કાળી મજુરીમાંથી ઉગારી અને ફરીવાર સરસ્વતીનાં હવાલે કર્યો. જેનો વિદ્યા દેવીએ પ્રેમપૂર્વક સ્વીકાર કર્યો. હવે તેના આ એક નિર્ણયની અસર એવી થઇ કે પેલો બબુચક,મેલોઘેલો અને ભોળો ભટ્ટાક છાપ છોકરો થોડો સુસંસ્કૃત અને પ્રાણીમાંથી માણસ પણ થયો.મોહનિયાએ તેના આ મિત્રને માત્ર એસ.એસ.સી નહીં પણ જિંદગી પાસ કરાવી દીધી અને જીવનભર રોટી કમાતો કરી દીધો. એક મિત્રની શું તાકાત હોય શકે તે રોહનિયાથી વધુ કદાચ જુજ લોકો જ જાણી શકે.

ત્યાર બાદ તો રોહનિયાની જિંદગીમાંથી અંધકારની વિદાય થઇ ગઇ હોય તેમ તેણે પણ ક્યારેય પાછુ વળીને ન જોવાનો નિર્ણય કર્યો. નિરાશ રોહનિયાને મોહનીયો સતત વિવેકાનંદનાં અદભૂત વાક્યો સંભળાવતો અને તેનો માર્ગદર્શક બની ગયો. કોઇપણ મુશ્કેલી હોય મોહનિયા પાસે કાચી સેકન્ડમાં તેનો ઉકેલ રહેતો(આજે પણ છે).એક દોસ્ત માટે તે કાયમી દંભી સગલાઓ સામે મિત્રનો પક્ષ લેતો,લે છે અને લેશે, ખાતરી છે. રોહનીયો નવરી આઇટમ હતો ત્યાં સુધી મોહનિયાની કોલેજથી કે હાઇસ્કૂલથી પરત ફરવાની રાહ જોઇને બસસ્ટેશનનાં ઓટા ઘસતો.

હવે સવાલ થશે કે શું આ બન્ને મિત્રો વચ્ચે એકવાર પણ ઝઘડો થયો નહીં?તણખા ઝર્યા કરતા બાકી ક્યારેય અબોલા થયા નહીં.વિચારોથી પાછા બન્ને એકબીજાનાં કટ્ટર દુશ્મનો. રાજનીતિથી લઇને સિનેમા સુધીનાં વિચારોમાં તદ્દન ભારોભાર વિરોધાભાસ.તેમછતાં 'બને ચાહે દુશ્મન જમાના હમારા સલામત રહે દોસ્તાના હમારા...' 

હંમેશા 'તેરી હાર મેરી હાર તેરી જીત મેરી જીત...'માં માનતા આ બન્ને મિત્રો વડવાઇની જેમ વીંટળાઇને રહ્યા છે, બંન્નેએ આ દરમિયાન કોલેજ પુરી કરી લીધી.ત્યાર બાદ એક આઇટી એન્જીનિયર અને બીજો બી.કોમ બાદ પત્રકારત્વમાં આવ્યો.બન્ને મિત્રો પોતાને મનગમતા ક્ષેત્રની મજા ઉઠાવે છે. બન્નેએ  કારકિર્દી પણ પૈસા, દબાણ, સલાહ કે દેખાદેખીથી પસંદ કરી નથી પરંતુ જે કામ કરવાની મજા આવે તેની પસંદગી કરી. 

હાલ તો બન્ને ત્રીસીમાં છે અને હજુ પણ એક છત નીચે જ રહે છે.જોકે, છત હવે પડુ પડુ છે(ભાડાના મકાનનો સ્લેબ તૂટવાને આરે છે).આ બન્નેનું પણ 'જીવ શાને ફરે છે ગુમાનમાં તારે રહેવુ ભાડાનાં મકાનમાં..'. અરે હાં ચાલો થેલા પેક કરવાનો સમય આવી ગયો છે અને રાતનાં 3 વાગી ગયા છે.સવારે આ ખંઢેર જેવું પણ દિલમાં વસેલુ ઘર ખાલી કરવાનું છે.મોહનીયો તો પોતાના વતનની મુલાકાતે ગયો છે તે દર અઠવાડીયે જન્મભૂમિને પ્રણામ કરવા જાય છે. તો શું થયું રોહનીયો તો છે. તેના માટે તો 'સબ ભૂમિ ગોપાલ કી' છે. આ મોહનીયો એટલે મોહીત નિમ્બાર્ક અને રોહનીયો એટલે નવોસવો બ્લોગર બનેલો હું પોતે.